BBC Radio 2 - Faith In The World Week - 8 genialnych definicji piękna, od Arystotelesa do Aguilery (2023)

Czym jest piękno? To jedno z najstarszych pytań zachodniej filozofii. Niegdyś wielcy myśliciele uważali ją za wartość solidną i niezmienną jak bryła marmuru, cenioną obok dobra, sprawiedliwości i prawdy. Dziś koncepcja piękna jest znacznie bardziej kontrowersyjna, przypuszcza się, że istnieje głównie w oku patrzącego. Czy piękno jest tylko powierzchowne, czy też jest czymś głębszym?

Zbiegło się to ze szczególnym naciskiem BBC Radio 2 na piękno dlaWiara w Światowy Tydzień 2016, Skye Sherwin przygląda się zmieniającemu się obliczu piękna, jakie wyobrażało sobie kilku wielkich estetów w historii.

Dla starożytnych Greków piękno nie było wełnianą kwestią osobistego gustu. Według Arystotelesa piękno można zmierzyć. Dosłownie. „Głównymi formami piękna są porządek, symetria i wyrazistość, które nauki matematyczne demonstrują w szczególnym stopniu” — pisze w Metafizyce. Istnieje nawet recepta na piękno – złoty podział, zestaw proporcji występujących w przyrodzie i stosowanych przez człowieka we wszystkich rodzajach kultury wizualnej.

Wartości Arystotelesa są wpisane w sposób, w jaki Grecy budowali świat: od matematycznych proporcji ich architektury po sposób, w jaki komponowali skręcone ciała rzucających dyskami w rzeźbie. Ten rodzaj obiektywnego piękna, wyczarowany za pomocą linijek i ekierek, miał obsesję na punkcie artystów renesansu setki lat później; ich budynki i obrazy, w tym Ostatnia Wieczerza Leonarda da Vinci, często były zbudowane wokół wzorów matematycznych.

Romantyczny poeta John Keats był jednym z największych maniaków piękna literatury. Ukuł niektóre z najbardziej znanych cytatów na temat piękna: „Piękno jest prawdą, prawda, piękno, to wszystko”, podsumowuje w swojej pracy z 1819 r. Oda o greckiej urnie. Jest też pierwsza linijka jego wcześniejszego wiersza Endymion: „Rzecz piękna jest radością na zawsze”.

Mniej więcej w czasie, gdy Keats pisał swoją odę, jego krąg gruchał nad wyidealizowanym pięknem postaci z marmurów Elgina i innych klasycznych artefaktów, które niedawno wystawiono w brytyjskim muzeum. Dla Keatsa piękno nie jest zabawką chwili kulturowej lub historycznej, zależnej, jak mówi przysłowie, od oka patrzącego. Piękno przetrwa. A w tej odie piękno oznacza sztukę. To w zasadzie to samo, co nieśmiertelność. Podczas gdy człowiek zginie, a jego troski znikną i zostaną zapomniane, sztuka będzie miała przewagę nad naturą.

„Piękno jest formą geniuszu – jest rzeczywiście wyższe niż geniusz, ponieważ nie wymaga wyjaśnienia”. Tak poucza skorumpowany lord Henryk w „Portrecie Doriana Graya” Oscara Wilde’a. Wilde przygotowywał swoich bohaterów na upadek. Dorian Gray jest magicznie obdarzony wiecznym pięknem, które ukrywa i umożliwia nikczemną rozpustę.

To, co mówi lord Henryk, jest typowe dla dekadenckiego dandysa końca XIX wieku. Ten modny paw, który dowcipkuje popijając szampana w londyńskich klubach, widział już wszystko, nie potrzebuje moralności i dąży do piękna i przyjemności kosztem wszystkiego i wszystkich, bo tak naprawdę nic innego się nie liczy. To groteskowa wersja estetyzmu, wiktoriańskiego kultu piękna, który odrzucił ówczesne moralizatorstwo na rzecz „sztuki dla sztuki”. „[Piękno] nie może być kwestionowane” — kontynuuje Lord Henry, pomysł, który Wilde rozbiera, by uzyskać ekscytujący, tragiczny efekt.

"Uroda? Dla mnie to słowo bez sensu, bo nie wiem, skąd się bierze i dokąd prowadzi”. Zanim Pablo Picasso to powiedział, modernistyczni artyści początku XX wieku całkowicie zdemaskowali piękno jako wartość. Uważali, że piękno polega na tradycji i tradycyjnych wyobrażeniach o tym, co jest atrakcyjne. Moderniści chcieli na nowo wyobrazić sobie rzeczywistość dla zupełnie nowej ery maszyn - co w przypadku Picassa oznaczało pomieszanie hierarchii sztuki, czerpanie inspiracji z tak zwanej sztuki prymitywnej lub cięcie świata na kubistyczne płaszczyzny.

Ponadto, jak sugeruje Picasso, piękno jest mglistą ideą, która może zaprowadzić cię na niebezpieczne terytorium. Naziści mieli idealne pojęcie o wyjątkowym pięknie, którego używali do usprawiedliwiania prześladowania każdego, kto nie pasował. Ulubiona reżyserka Hitlera, Leni Riefenstahl, która na Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku stworzyła podbijające świat wspaniałe zdjęcia sportowców, stwierdziła, że ​​była „zafascynowana pięknem”. Krótko mówiąc, piękno nigdy nie wyglądało tak źle.

Niewielu było lepiej przygotowanych do komentowania tego, jak piękno działa na poziomie gruntu – jak ta mglista koncepcja zmienia się z sezonu na sezon, z osoby na osobę – niż rewolucyjna projektantka mody Coco Chanel. Od wczesnych lat XX wieku do jej śmierci w 1971 roku jej kariera odpowiadała (a nawet kierowała) głównymi zmianami w wyobrażeniach o kobiecym pięknie.

W latach 1910-tych uwolniła kobiety od gorsetów, a w latach 20-tych zastąpiła wymyślne falbanki małą czarną; bawiła się płcią, przebierając kobiety w marynarskie topy i spodnie; zamieniła wygodną koszulkę w odzież dzienną, a nie tylko bieliznę; sprawiła, że ​​opalenizna była pożądana. I tak dalej. Jedna z jej słynnych definicji piękna odzwierciedla ogromny przewrót w kobiecej tożsamości, od sufrażystek po ruch kobiecy z lat 60., przedkładający indywidualność i wyjątkowość nad bierną konformizm: „Piękno zaczyna się w momencie, gdy decydujesz się być sobą” – powiedziała. rozgrywa się do dziś.

To, że piękno powinno robić coś niezwykłego, to idea, która spodobała się kreatywnym umysłom tak różnorodnym, jak pisarz gotyckich kryminałów Edgar Allen Poe („Nie ma wyjątkowego piękna… bez odrobiny dziwności w proporcjach”) i śnieżnowłosy projektant mody Karl Lagerfelda („Nie lubię standardowego piękna – nie ma piękna bez dziwności”).

XX-wiecznym mistrzem formy byłDavid Bowie. „Odwróć się i staw czoła obcemu” – śpiewał w Przemianach. Rzeczywiście, przez całą swoją karierę na nowo odkrywał swój wygląd, używając nonkonformistycznego piękna jako swego rodzaju społecznego komentarza. Androgynia była jego kluczowym narzędziem, od okładki albumu The Man Who Sold the World, gdzie pojawia się jako grająca w karty kurtyzana w sukience i rozwianych długich włosach, podobno inspirowana obrazem prerafaelitów, po czerwony bouffant Ziggy'ego Stardusta, prawdopodobnie inspirowany przez teatr Kabuki lub błyskawice, które przemykają po jego delikatnych rysach jako Aladdin Sane.

Podejście Bowiego do osobistego piękna może powierzchownie wydawać się częścią wezwania Chanel do wyrażania siebie. Jednak jego ciągła gra z tożsamością była czymś zupełnie przeciwnym: celebracją powierzchownego fałszerstwa, w którym piękno jest tak plastyczne jak opakowanie błyszczącej farby do twarzy.

„Jestem piękna bez względu na to, co mówią, słowa nie mogą mnie powalić”, zapewniaChristina Aguileraw swojej piosence z pochodnią dla siebie z 2003 roku, Beautiful. Nie jest to jednak zwykła ballada „me culture”. Dzięki motywom pokonywania niepewności w obliczu uprzedzeń innych, Aguilera's Beautiful odniósł ogromny sukces w społeczności gejowskiej i został uznany przez organizację charytatywną Stonewall w 2011 roku za najbardziej wzmacniający hymn LGBT lat 00.

Przesłanie Aguilery z pewnością rezonuje. Utwór został nagrany przez wszystkich, od indie-rockowcówLemonheadsdo post-punkowej legendyElvisa Costello. Tymczasem wewnętrzne piękno stało się od tego czasu całym podgatunkiem popowych piosenek, które zajmują się polityką tożsamości, odAlicja KeysSuperwoman doLady GagaUrodzony w ten sposób.

Dzisiaj myślimy o pięknie jako o subiektywnym aspekcie, nawet jeśli chodzi o najbardziej pozornie wspaniałych członków społeczeństwa. To nie znaczy, że musimy przyjmować czyjąś opinię na leżąco. Jedną z feministycznych zapalaczy, która wniosła do tej kwestii swój charakterystyczny, mocny dowcip, jest Miss Piggy: „Piękno jest w oku patrzącego i od czasu do czasu może być konieczne podbicie oka głupiemu lub źle poinformowanemu obserwatorowi”.